กระทรวงวัฒนธรรม ชี้แจงกัมพูชาไม่ได้ขึ้นทะเบียน “วรรณกรรมไทย 22 เรื่อง” กับยูเนสโก

        กระทรวงวัฒนธรรม ชี้แจงกรณีที่มีการกล่าวอ้างว่าประเทศกัมพูชานำวรรณกรรมไทย 22 เรื่อง ไปขึ้นทะเบียนกับยูเนสโกนั้น ยืนยันว่า ไม่เป็นความจริง

        ตามที่มีการกล่าวอ้างในเพจดังกล่าวว่า “นี่คือวรรณกรรมไทย ที่เขมรกัมพูชานำไปสอดไส้ขึ้นทะเบียนต่อ Unesco และได้รับการขึ้นทะเบียนไปเรียบร้อย เพราะรัฐบาลไทยปล่อยปละละเลยและไม่คัดค้านเลยแม้แต่นิดเดียว…”

        กระทรวงวัฒนธรรม ขอขอบคุณท่านที่ห่วงใยต่อกรณีประเทศกัมพูชานำวรรณกรรมไทย จำนวน 22 รายการ นำไปขึ้นทะเบียนต่อยูเนสโก ในหัวข้อ มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของกัมพูชา (Cultural heritage of Cambodia) เพื่อใช้ในการแสดง Royal Ballet of Cambodia เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้กับยูเนสโก ทั้งนี้ กระทรวงวัฒนธรรมได้ดำเนินการตรวจสอบข้อมูลดังกล่าว และขอชี้แจง ดังนี้

1. ข้อมูลที่อ้างว่ามีการขึ้นทะเบียน “วรรณกรรมไทย 22 รายการ” โดยกัมพูชา

• ไม่เป็นความจริง เนื่องจากกัมพูชาไม่ได้เสนอขอขึ้นทะเบียนวรรณกรรม จำนวน 22 เรื่อง ต่อองค์การยูเนสโก แต่กัมพูชาได้เสนอขึ้นทะเบียน The Royal Ballet of Cambodia ซึ่งเป็นศิลปะการแสดงโบราณของกัมพูชา และยูเนสโกได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ เมื่อปี พ.ศ. 2546 (ค.ศ. 2003) ตามหนังสือที่อ้างถึงข้อมูลดังกล่าวในเพจ คือ Inventory of Intangible Cultural Heritage of Cambodia เป็นหนังสือที่รวบรวมรายการบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมระดับชาติของกัมพูชา (เช่นเดียวกับหนังสือบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมชาติของไทย) ในหนังสือดังกล่าวจะประกอบด้วยเนื้อหาในสาขาของรายการมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม คือ สาขาศิลปะการแสดง ในหัวข้อ Royal Ballet of Cambodia ที่ปรากฏรายชื่อละครคลาสสิกหรือละครในราชสำนักของกัมพูชา เช่น ไกรทอง พระสมุทร พระสังข์ อุณรุท เป็นต้น ที่มีการนำกลับมาฟื้นฟูและใช้ในการแสดง Royal Ballet of Cambodia และหนังสือเล่มนี้ ได้ตีพิมพ์ในปี พ.ศ. 2548 เพื่อใช้ในโครงการอนุรักษ์การแสดง “The Royal Ballet of Cambodia” ภายใต้โครงการ The Proclamation of the Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity ของยูเนสโก ซึ่งเป็นโครงการที่ยูเนสโกจัดก่อนที่อนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ค.ศ. 2003 ของยูเนสโกจะมีผลบังคับใช้อย่างเป็นทางการ ทั้งนี้ หนังสือฉบับดังกล่าว จึงเป็นการรวบรวมข้อมูลและตีพิมพ์หลังจากที่กัมพูชาได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนรายการ The Royal Ballet of Cambodia ในปี พ.ศ. 2546

2. ตามมาตรา 2 ของอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ค.ศ. 2003 ได้ให้นิยามคำว่า “มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้” จำนวน 5 ลักษณะ คือ

(1) ประเพณีมุขปาฐะและการแสดงออกทางวาจา รวมถึงภาษาในฐานะพาหนะของมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้
(2) ศิลปะการแสดง (performing arts)
(3) แนวปฏิบัติทางสังคม พิธีกรรม และงานเฉลิมฉลอง (social practices, rituals and festive events)
(4) ความรู้และแนวปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล (knowledge and practices concerning nature and the universe)
(5) งานฝีมือแบบดั้งเดิม (traditional craftsmanship)

วรรณกรรม หรือ Literature จำนวน 22 เรื่อง ตามข้อมูลในหนังสือ ไม่ถือว่าเป็นสาขา oral traditions and expressions, including language as a vehicle of the intangible cultural heritage ตามนิยามของยูเนสโก วรรณกรรมจึงไม่สามารถเสนอขอขึ้นทะเบียนต่อยูเนสโกได้

3. วรรณกรรม (Literature) ที่เป็นบทละครในการแสดง The Royal Ballet of Cambodia สามารถแบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่

3.1 วรรณกรรมที่เป็นวัฒนธรรมร่วม ที่ได้รับอิทธิพลและมีการเผยแพร่ร่วมกันในประเทศแถบภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรืออาเซียนมาอย่างช้านานในหลายประเทศ เช่น อินโดนีเซีย ไทย เมียนมา ลาว กัมพูชา เวียดนาม ได้แก่ รามเกียรติ์ ไกรทอง มหาเวสสันดรชาดก อิเหนา สังข์ทอง ลักษณวงศ์ ศรีธนญชัย กากี จันทโครพ

3.2 วรรณกรรมประเภทที่เป็นผู้ประพันธ์คนไทย ได้แก่

• ไกรทอง (รัชกาลที่ 2 และนิทานพื้นบ้าน)
• พระสมุทร (กรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ)
• อุณรุท (รัชกาลที่ 1)
• พระสังข์ (รัชกาลที่ 2)
• จันทโครพ (สุนทรภู่)
• พระเวสสันดร (เจ้าพระยาพระคลัง (หน))
• อิเหนา (รัชกาลที่ 2)
• อนิรุทธกินรี (รัชกาลที่ 1)
• ศุภลักษณ์ (รัชกาลที่ 1)
• รามเกียรติ์ (รัชกาลที่ 1 และ 2)
• พระสุธน-มโนราห์ (พระยาอิศรานุภาพ)
• กากี (เจ้าพระยาพระคลัง (หน), สุนทรภู่)
• สีดาลุยเพลิง (รัชกาลที่ 1)
• จองถนน (รัชกาลที่ 1)
• ทิพสังวาล (รัชกาลที่ 5)
• ลักษณวงศ์ (สุนทรภู่)

4. กัมพูชาเข้าเป็นสมาชิกอนุสัญญา ค.ศ. 2003 เมื่อวันที่ 13 มิถุนายน พ.ศ. 2549 มีรายการขึ้นทะเบียนแล้ว 7 รายการ ดังนี้:

4.1 รายการที่ต้องสงวนเร่งด่วน 2 รายการ

• Lkhon Khol Wat Svay Andet (ปี 2561)
• Chapei Dang Veng (ปี 2559)

4.2 รายการตัวแทนมรดก 5 รายการ

• Krama (ผ้าขาวม้า, ปี 2567)
• พิธีกรรมชักเย่อและเกม (ปี 2558)
• Kun Lbokator (ปี 2565)
• Royal Ballet of Cambodia (ปี 2551)
• Sbek Thom (ปี 2551)

4.3 รอพิจารณาในปี พ.ศ. 2569 จำนวน 1 รายการ ได้แก่

• Traditional Khmer wedding

5. ประเทศไทยเข้าเป็นภาคีเมื่อวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2559 มีรายการที่ได้รับการขึ้นทะเบียนแล้ว 6 รายการ ได้แก่

• โขน (ปี พ.ศ. 2561)
• นวดไทย (ปี พ.ศ. 2562)
• โนรา (ปี พ.ศ. 2564)
• สงกรานต์ (ปี พ.ศ. 2566)
• ต้มยำกุ้ง (ปี พ.ศ. 2567)
• เคบายา (ปี พ.ศ. 2567)

รอพิจารณา 4 รายการ ได้แก่

• ชุดไทย
• มวยไทย
• ผ้าขาวม้า
• ลอยกระทง โดยชุดไทยจะเข้ารับการพิจารณาในปี พ.ศ. 2569

         กระทรวงวัฒนธรรม โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรม ได้ติดตามความเคลื่อนไหวของประเทศต่าง ๆ อย่างใกล้ชิด พร้อมสร้างความร่วมมือในภูมิภาค เพื่อผลักดันมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของไทยให้ได้รับการยอมรับในระดับนานาชาติ

ที่มา : เว็บไซต์รัฐบาลไทย